روز جمعه، دهم آوریل سال 2020، دو کمپانی مطرح اپل و گوگل برای اجرای یک پروژه اضطراری و جاه‌طلبانه به هم پیوستند و پروتکل جدیدی را برای برنامه ردیابی ویروس کرونا و جلوگیری از شیوع آن راه‌اندازی کردند. این پروژه یک دستور کار فوری و پیچیده با پیامدهای بزرگی برای حفظ حریم شخصی و بهداشت عمومی است. پروژه‌های مشابه در سنگاپور و سایر کشورها موفقیت‌آمیز بوده‌اند، اما باید دید سازمان بهداشت عمومی ایالات متحده با وجود بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری جهان، می‌تواند چنین پروژه‌ای را مدیریت کنند یا نه.
در گیکیطور و با استناد به وبسایت The Verge، طرح‌های اصلی این پروژه را بررسی کردیم، اما مطالب بسیار بیشتری برای کشف و بحث وجود دارند. دو شرکت اپل و گوگل مطالب زیادی درباره کاری که قرار است بکنند در اختیار کاربران قرار دادند و گفتند در تلاش هستند با داده‌های حساس چه کار کنند و حتی نقاط ضعف برنامه ردیابی ویروس کرونا را هم مطرح کردند. بنابراین تمام این مطالب را بررسی کردیم و سعی کردیم به دوازده سوال مهم پاسخ دهیم. با ما همراه باشید!
برنامه ردیابی ویروس کرونا دقیقا چه عملکردی دارد؟
وقتی کسی به بیماری جدیدی مثل ویروس کرونا مبتلا شود، کارکنان وزارت بهداشت سعی می‌کنند با ردیابی و قرنطینه کسانی که با شخص بیمار در تماس بوده‌اند، از شیوع ویروس کرونا جلوگیری و این بیماری را مهار کنند. به این روش ردیابی ویروس کرونا یا ردیابی تماس گفته می‌شود و ابزاری اساسی برای مهار شیوع ویروس کروناست.
در اصل اپل و گوگل یک سیستم ردیاب خودکار تماس ساخته‌اند. این برنامه با اپلیکیشن‌های ردیابی معمولی فرق دارد و احتمالا وقتی با روش‌های متداول ترکیب می‌شود بهترین عملکرد را دارد. از همه مهم‌تر، برنامه ردیابی ویروس کرونا می‌تواند در مقیاسی به مراتب بیشتر و بزرگ‌تر از ردیاب‌های معمولی عمل کند که با توجه به میزان شیوع ویروس کرونا در بیشتر کشورها بسیار ضروری خواهد بود. از آنجایی که این برنامه محصول مشترک اپل و گوگل است، بعضی از قابلیت‌ها هم در نهایت در سطح سیستم‌عامل و در گوشی‌های اندروید و آیفون ساخته می‌شوند. این مسئله باعث می‌شود برنامه ردیابی ویروس کرونا به طور بالقوه در بیش از سه میلیارد تلفن در سراسر جهان در دسترس باشد؛ چیزی که در شرایط عادی، ایجاد و استفاده از آن غیرممکن است.
توجه به این نکته مهم است که اپل و گوگل با هم کار می‌کنند و چیزی که در تلاش برای ایجاد آن هستند، یک چهارچوب است و یک اپلیکیشن نیست. آن‌ها ارتباط و هماهنگی را مدیریت می‌کنند و ضمانت می‌کنند امنیت و حریم شخصی به طور کامل رعایت خواهد شد، اما ساخت برنامه ردیابی ویروس کرونا را هر کدام به تنهایی به عهده دارند و فقط زیرساخت و چهارچوب، کار مشترک این دو شرکت است.
برنامه ردیابی ویروس کرونا چطور کار می‌کند؟
اگر بخواهیم به زبان ساده توضیح بدهیم، باید اینطور بگوییم که این سیستم به گوشی هوشمند شما امکان می‌دهد گوشی‌های دیگری که در نزدیکی شما هستند ثبت کند. تا زمانی که برنامه ردیابی ویروس کرونا روی گوشی شما یا دیگری در حال اجرا باشد، تلفن شما به طور دوره‌ای یک کد کوچک، منحصربه‌فرد و ناشناس را که از شناسه منحصربه‌فرد تلفن است، ایجاد و منتشر می‌کند. تلفن‌های دیگر که در محدوده گوشی شما هستند، آن کد را دریافت می‌کنند و آن را به خاطر می‌سپارند. در واقع تاریخچه‌ای از کدهای دریافت‌شده و زمان دریافت آن‌ها ایجاد می‌شود.
وقتی شخصی که از برنامه ردیابی ویروس کرونا محصول اپل و گوگل استفاده می‌کند، مبتلا به بیماری کووید-19 باشد، می‌تواند کد خود را به پایگاه داده مرکزی ارسال کند. هنگامی که تلفن شما داده‌های خود را با پایگاه داده مرکزی چک کند، اسکن محلی انجام می‌دهد تا ببیند آیا کدهای موجود در تاریخچه با شناسه موجود در پایگاه داده مطابقت دارد یا نه. اگر کدها تطابق داشتند، روی تلفن خود هشداری دریافت می‌کنید و به شما می‌گوید در معرض ویروس قرار گرفتید یا با کسی تماس داشتید که آلوده بوده است.
شاید فکر کنید برنامه ردیابی ویروس کرونا یک برنامه ساده است، اما بعدها می‌توانید ببینید این سیستم چقدر می‌تواند مفید باشد و به شما کمک کند در معرض ویروس قرار نگیرید و با کسانی که مبتلا هستند تماس نداشته باشید. در اصل، این برنامه به شما امکان می‌دهد تا نقاط مخاطبین را ثبت کنید (چیزی که دقیقا یک برنامه ردیاب نیاز دارد) و این کار بدون جمع‌آوری اطلاعات دقیق از مکان و حفظ اطلاعات در پایگاه داده صورت می‌گیرد.
اگر به ویروس کرونا آلوده شدیم، چطور باید ثبت کنیم؟
اسناد منتشر شده در این‌باره جزئیات کمی دارند. با توجه به مشخصات، فرض بر این است که فقط کارکنان سازمان‌های بهداشتی قانونی می‌توانند تشخیص بیماری را انجام بدهند تا مطمئن شوند اطلاعاتی که در برنامه ردیابی ویروس کرونا ثبت می‌شود، صحیح است و هشدارهای درست به افراد داده می‌شود. البته باز هم تکرار می‌کنیم، هنوز کاملا مشخص نیست این اتفاق چطور قرار است بیفتد، اما به نظر می‌رسد مشکل قابل حلی باشد؛ فرقی نمی‌کند از طریق اپلیکیشن این اتفاق بیفتد یا پیش از آنکه ابتلا و آلوده شدن به طور رسمی گزارش شود، اقدامات تأیید هویت صورت بگیرد.
سیگنال‌ها از چه طریق فرستاده می‌شوند؟
پاسخ کوتاه این است: بلوتوث! اپل و گوگل در حال کار کردن روی آنتن‌های مشابهی هستند که ایرپادها و هدفون‌های بی‌سیم از آن‌ها استفاده می‌کنند. اگرچه با توجه به مشخصات، نسخه‌ای که در برنامه ردیابی ویروس کرونا استفاده می‌شود، بلوتوث کم مصرف یا (BLE (Bluetooth Low Energy است و به این معنی است که استفاده از آن مثل بلوتوث معمولی باتری گوشی شما را خالی نمی‌کند. این سیستم خاص از نوعی سیستم BLE Beacon استفاده می‌کند که سال‌هاست مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای مبادله دوطرفه کد بین گوشی‌های موبایل اصلاح شده و تغییر پیدا کرده است.
سیگنال‌ها چه مسافتی را می‌توانند طی کنند؟
واقعا هنوز نمی‌دانیم! از لحاظ تئوری و با توجه به دانش قبلی، BLE می‌تواند مخاطبان تا 100 متر دورتر را ثبت کند، اما در برنامه ردیابی ویروس کرونا اپل و گوگل همه‌چیز بستگی به تنظیمات سخت‌افزاری خاص دارد و به راحتی می‌تواند توسط دیوارها مسدود شود. بسیاری از رایج‌ترین کاربردهای BLE، مثل همگام‌سازی ایرپاد با آیفون، محدوده بهتری را پوشش می‌دهد که نزدیک به 15 سانتی‌متر است. مهندسین برنامه ردیابی ویروس کرونا خوشبین هستند که بتوانند محدوده تحت پوشش را از طریق «آستانه‌سازی» و اساسا با دور زدن سیگنال‌هایی با قدرت پایین‌تر، تغییر دهند. اما از آنجایی که هنوز هیچ نرم‌افزار واقعی وجود ندارد، اکثر تصمیمات باید بعدها گرفته شوند.
در عین حال، کاملا مطمئن نیستیم بهترین محدوده و فاصله برای هشدارها چقدر است. قوانین فاصله‌گذاری اجتماعی توصیه کرده‌اند در اماکن عمومی حداقل دو متر از دیگران فاصله بگیریم، اما با آگاهی بیشتر درباره شیوع ویروس کرونا این فاصله به آسانی می‌تواند کمتر یا زیادتر شود. مقامات همچنین نسبت به ارسال اخبار درباره اینکه این برنامه بی‌فایده است، احتیاط می‌کنند و می‌توانند دامنه ایده‌آل را کمتر کنند.
برنامه ردیابی ویروس کرونا یک اپلیکیشن است؟
به نوعی. در اولین قسمت برنامه ردیابی ویروس کرونا (با هدف اتمام در اواسط ماه می)، این سیستم در اپلیکیشن‌های رسمی بهداشت عمومی ساخته می‌شود که سیگنال‌های BLE را در پس‌زمینه ارسال می‌کند. این برنامه‌ها توسط سازمان‌های بهداشتی در سطح کشور ساخته می‌شوند و نه توسط شرکت‌های فناوری؛ به این معنی که سازمان‌ها مسئولیت تصمیم‌های مهم درباره نحوه اطلاع‌رسانی به کاربران را بر عهده دارند و در صورت قرار گرفتن در معرض ویروس کرونا ، توصیه‌های لازم را به شخص می‌دهند.
در نهایت، تیم سازنده برنامه ردیابی ویروس کرونا امیدوار است این قابلیت‌ها مستقیما در سیستم‌عامل‌های iOS و اندروید به یک برنامه رسمی تبدیل شود و در صفحه اصلی گوشی‌ها و منوی تنظیمات قرار بگیرد. اما این کارها ماه‌ها زمان می‌برد و باز هم کاربر را مجبور می‌کند در صورت نیاز به ارسال اطلاعات یا دریافت هشدار، برنامه رسمی بهداشت عمومی را دانلود کند و این کار در بسیاری از کشورها امکان‌پذیر نیست.
برنامه ردیابی ویروس کرونا واقعا امن است؟
تقریبا بله، به نظر می‌رسد جواب مثبت باشد. بر اساس اسناد منتشر شده در روز جمعه و پیرو خبر شروع به کار اپل و گوگل برای راه‌اندازی پروژه و برنامه ردیابی ویروس کرونا، دسترسی به اطلاعات حساس که صرفا از طریق کدهای بلوتوث ارسال می‌شود، کار بسیار سختی است. به این معنی که می‌توانید برنامه را در پس‌زمینه اجرا کنید بدون اینکه نگران سرقت یا هک گوشی و اطلاعات محرمانه خود باشید. سیستم گوشی یا شخص خاص را شناسایی نمی‌کند و مکان شما را لو نمی‌دهد. البته، اپلیکیشن‌های سلامتی که از این سیستم استفاده می‌کنند، در صورت ابتلای شما به بیماری و ارسال سیگنال به پایگاه داده مرکزی، باید بدانند شما چه کسی هستید و هویت شما برای آن‌ها مهم است.
آیا هکرها می‌توانند به سیستم دسترسی پیدا کنند و فهرست تمام کسانی که آلوده شده‌اند را پیدا کنند؟
این کار بسیار سخت خواهد بود، اما غیرممکن نیست. بانک اطلاعاتی مرکزی برنامه ردیابی ویروس کرونا ، تمام کدهایی که توسط افراد آلوده ارسال شده و ناقل بیماری بودند را ذخیره می‌کند و کاملا محتمل است که یک هکر به این کدها دسترسی پیدا کند. مهندسین به خوبی این مسئله را پیش‌بینی و بسیار خوب عمل کردند تا اطمینان حاصل کنند که هکرها به طور مستقیم نمی‌توانند از این کدها برای احراز هویت بیماران یا ناقلین استفاده کنند، اما سناریوها و احتمالاتی وجود دارد که ممکن است این دیواره امن شکسته شود.
آیا گوگل، اپل یا هکرها می‌توانند از این برنامه استفاده کنند و بفهمند من کجا بوده‌ام؟
بله، اما فقط تحت شرایط بسیار خاص! اگر شخصی در حال جمع‌آوری شناسه‌های اطراف شما باشد و شما مبتلا به این بیماری باشید و تصمیم بگیرید اطلاعات و تست مثبت تشخیص خود را در برنامه ردیابی ویروس کرونا با دیگران به اشتراک بگذارید، ممکن است بتوانند از این اطلاعات استفاده کنند تا شما را به یک مکان خاص یا نقاطی که رفتید ارتباط بدهند و شما را ردیابی کنند.
اما توجه به این نکته حائز اهمیت است که نه اپل و نه گوگل اطلاعاتی را که می‌توانند شما را روی نقشه نشان بدهند، با هیچ‌کس به اشتراک نمی‌گذارند. گوگل اطلاعات زیادی در اختیار دارد اما فقط آن را در سطح شرکت و بین افراد معتمد به اشتراک می‌گذارد. گوگل و اپل ممکن است بدانند شما دقیقا کجا هستید، اما این اطلاعات را به برنامه ردیابی ویروس کرونا نمی‌دهند. بنابراین حتی اگر هکر یا مهاجم بتواند اطلاعات شما را به دست بیاورد، باز هم اطلاعاتی که دارد بسیار کمتر از بیشتر برنامه‌های تلفن شماست و جای نگرانی چندانی وجود ندارد.
آیا کسی می‌تواند از این اطلاعات استفاده کند و بفهمد با چه کسانی تماس داشته‌ام؟
این کار از ردیابی مکان شما هم سخت‌تر خواهد بود. همان‌طور که در بالا گفته شد، تلفن شما فقط تاریخچه‌ای از شناسه‌های نزدیک را ذخیره می‌کند، اما این مسئله تضمین شده است که این تاریخچه و شناسه‌ها هرگز از گوشی شما خارج نمی‌شوند. تا زمانی که اطلاعات و شناسه‌ها روی گوشی شما باشند، توسط رمزنگاری‌های دستگاه محافظت می‌شوند و مثل پیام‌ها و ایمیل‌ها شما امن هستند.
چطور می‌توانم برنامه ردیابی ویروس کرونا را غیرفعال کنم؟
ساده است! برنامه را نصب نکنید و وقتی سیستم‌عامل‌های اندروید و iOS چند ماه دیگر به‌روزرسانی شدند، قسمت ردیابی مخاطب یا تماس را خاموش کنید. اپل و گوگل بارها روی این مسئله تاکید کردند که شرکت در برنامه ردیابی ویروس کرونا کاملا اختیاری و داوطلبانه است و تا زمانی که خودتان فاصله‌گذاری اجتماعی و ردیابی مخاطب را دنبال می‌کنید و اقدامات پیشگیرانه را رعایت می‌کنید، نیازی نیست از این برنامه استفاده کنید.
آیا برنامه ردیابی ویروس کرونا یک سیستم نظارتی در لباس مبدل است؟
این سوال و پاسخ دادن به آن کمی ریسکی است. اساسا، برنامه ردیابی ویروس کرونا یک برنامه نظارتی است. کار سازمان بهداشت عمومی آمریکا نظارت پزشکی است، چرا که تنها راه یافتن افراد آلوده است که خیلی بیمار نیستند و نیازی نیست به پزشک مراجعه کنند. امید است با توجه به آسیب‌های فاجعه‌بار ویروس کرونا که تا به حال در جهان رخ داده است، مردم بپذیرند از این برنامه استفاده کنند و آن را به چشم برنامه نظارتی موقت ببینند و برای جلوگیری از گسترش بیشتر ویروس همکاری کنند.
